Artykuły

II. Huta Sztabińska (1819–po 1860)1 Pieczęcie szklane

W zbiorach archeologicznych Muzeum Warszawy, w których przechowywane są rezultaty prac wykopaliskowych prowadzonych na terenie stolicy od początku lat 50. zeszłego stulecia, znaczną część stanowią zabytki szklane datowaniem sięgające od XIV do XX stulecia. Pośród nich ponad kilkadziesiąt tysięcy obiektów stanowi szkło butelkowe, niekiedy wraz z sygnaturami manufaktur szklarskich lub wytwórców późniejszej zawartości tych pojemników takich jak wody mineralne, farmaceutyki, chemikalia czy alkohole. Większość z tych butelek odznacza się cechami nieodbiegającymi w żaden szczególny sposób od przeciętnej produkcji swej epoki oraz kraju pochodzenia.

Na tym raczej stereotypowym tle mocno wyróżniają się dwa fragmenty butelki wykonanej z tzw. czarnego szkła oznakowanej pieczęcią Huty Sztabińskiej. Unikalna jakość zastosowanej masy szklanej, nawet w porównaniu z ówczesną zachodnioeuropejską produkcją szkła opakowaniowego, a także bardzo nieortodoksyjny sposób sygnowania wyrobu skierowały naszą uwagę na niezwykłą historię powstania i działalności tej huty. Przeprowadzona wstępna kwerenda dostarczyła czterech przykładów sygnatur stosowanych przez hutę w ciągu niemal 40 lat jej działalności, co nie oznacza, że dalsza analiza materiałów pochodzących z badań archeologicznych nie przyniesie kolejnych wariantów stempli używanych w trakcie tak długiego okresu funkcjonowania.

Kierując się ich cechami technologicznymi i stylistycznymi, można się pokusić o uporządkowanie tych zabytków w chronologicznej kolejności. Najbardziej „archaicznym” charakterem odznacza się pieczęć okrągła wykonana w jasnozielonym szkle leśnym, pierwotnie umieszczona na niezachowanym korpusie butelki, pochodząca ze zbiorów archeologicznych Muzeum Podlaskiego w Białymstoku, a pozyskana z terenu wsi Wizna w powiecie łomżyńskim. Odciśnięta najprawdopodobniej z ceramicznego tłoka pieczętnego zawiera umieszczony na środku poziomy, wersalikowy napis „STABIN”, pod którym umieszczono literę „H” oznaczającą hutę ...

Cały artykuł dostępny w nr. 2/2023 "Szkła i ceramiki". Zamów już teraz